Развагі пра кнігу. Душы самаўдасканалення
— Што лепш падараваць маладому чалавеку на дзень нараджэння,— звярнулася да мяне за парадай стрыечная пляменніца і ўдакладніла:
— Будучы юрыст, мой аднакурснік. Інтэлігентны, прыгожы, разумны.
Адказала я, не задумваючыся:
— Добрая кніга — найлепшы падарунак. Для юрыста? Можа Агата Крысці?
— Ну не, занадта банальна.
— А калі што-небудзь накшталт «Малахітавай шкатулкі» Бажова? З намёкам на ўсемагутнасць Гаспадыні гары меднай і спадзяванне, маўляў, стану гаспадыняй твайго сэрца?
У жартах і развагах мы выбралі падарунак юнаку.
Кніга — гэта асабісты сябра, дарадца, памочнік на шляху пазнання жыцця.
«Людзі перастаюць мысліць, калі перастаюць чытаць» — гэтая думка Дэні Дзідро — найвялікшая мудрасць на ўсе вякі. Ніякі камп’ютар ці тэлеэкран не заменіць непасрэднага яднання з аўтарамі, такімі рознымі, такімі шматлікімі. Чэхаў, Рэмарк, Хэмінгуэй становяцца нашымі суразмоўцамі, калі бяром у рукі іх томік. Ніякая экранізацыя, ніякі пераказ не заменяць знаёмства з тэкстамі твораў, бо толькі чытаючы арыгінал твора, убіраеш у сябе думкі, пачуцці, развагі аўтараў, іх эмоцыі, пачынаеш суперажываць разам з героямі.
Варта ўзяць і прагледзіць абанентскую картку, як раней, ці спіс прачытанага, зафіксаваны ў камп’ютары, як цяпер — і многае зразумееш пра ўнутраны свет чытача. Адным словам, скажы мне, што чытаеш, і я скажу, які ты. Вось нядаўна мая знаёмая жанчына, адукаваная, маці дваіх дзяцей, з пагардай адкінула ад сябе кнігу:
— Няўжо знаходзяцца яшчэ такія, што чытаюць падобнае глупства?
Я ўзяла кнігу, якую так не ўпадабала мая прыяцелька. Сэлінджэр. Глупства? Няўжо не ўразіла, не ўзрушыла яе нават «Над пропастью во ржи»?
— Ат, на смак і на густ не бывае таварышаў, — адмахнулася ад маёй заўвагі прыяцелька.
Так, не кожны твор мы ўспрымаем адназначна. Асабіста я «не з першага заходу» зразумела «Жизнь Клима Самгина» Горкага. Больш таго, «Войну и мир» Талстога ацаніла толькі ўжо будучы студэнткай-старшакурсніцай. Сорамна прызнацца, але не адкрыла я для сябе «Мастера и Маргариту» Булгакава. Разоў дзесяць, напэўна, то дэталёва чытала, то перагортвала, але… Відаць, не дарасла розумам. Ці можа не ў тым кірунку ён, розум, настроены? Як жа так, увесь свет, можна сказаць, узрушаны «Мастером», а я маўчу, бо твор гэты для мяне «чёрный ящик».
А днямі парэкамендавалі мне ў цэнтральнай раённай бібліятэцы зборнік «У храме зямнога кахання», у які ўвайшлі аповесці і апавяданні Раісы Баравіковай, Уладзіміра Дамашэвіча, Алеся Наварыча, Андрэя Федарэнкі і іншых беларускіх празаікаў. Ва ўсіх творах дамінуюць тэмы кахання, пошуку героямі сапраўдных маральна-этычных асноў і вартасцей жыцця, імкнення да чалавечага шчасця. Парадавала і тое, што кніга выдадзена на дабротнай паперы, па-мастацку аформлена. Гэта цудоўна, што беларускую літаратуру так выдаюць.
Прапагандыстамі кнігі, агітатарамі за яе з’яўляюцца работнікі цэнтральнай бібліятэчнай сістэмы раёна, якую шмат гадоў узначальвае Ніна Рыгораўна Палішчук. Алена Людвігаўна Гардзюк, Галіна Мікалаеўна Мяцеліца і іншыя заўсёды дапамагаюць чытачам выбраць якраз тое, што патрэбна.
Вечарамі, надарыцца, ідзеш па райцэнтры і бачыш, як на лавачках у скверыку, а то і проста на тратуарных бардзюрчыках, то тут, то там, купкі юнакоў і дзяўчат смокчуць прама з бутэлек піва. Кажуць, цяпер гэта модна. Але наколькі лепш выглядалі б яны не з бутэлькай, а з кнігай у руках. Мінецца, пройдзе мода на ўсё. І толькі на кнігу — ніколі!
Людміла Працэнка