У Сенненскім доме рамёстваў асвойваюць амаль забытае рамяство — набіванку

Тэхніка аздаблення тканіны ўзорам з дапамогай дошкі-клішэ з рэльефным малюнкам мае старажытныя карані. На беларускія землі яна патрапіла дзякуючы купцам, якія прывозілі з усходніх краёў саматканыя з каляровымі узорамі хусткі. Славянскім прыгажуням заморскі тавар прыйшоўся да густу. З цягам часу на яго манер сталі аздабляць тканіны. Так атрымала сваё развіццё дэкаратыўна-прыкладное мастацтва, якое ў народзе называлі набойка, выбойка, набіванка.

 Найбольшага росквіту яно дасягнула ў 16 — 17 стагоддзях у сувязі з дзейнасцю рамесніцкіх цэхаў. Цэнтрамі вырабу набіванак у ХІХ ст. былі Віцебск, Магілёў, Полацк, Орша, Бабруйск. У пачатку і сярэдзіне ХХ веку рамяство заняпала ў сувязі з фабрычнай вытворчасцю набіваных тканін, набіванкі выраблялі асобныя майстры. Механічныя прылады спрасцілі гэты працэс, але ў той жа час пазбавілі яго нейкай душэўнасці, асаблівай дэталёвай прапрацоўкі і таго духу, што ёсць толькі ў рэчаў, якія вырабляюцца ўручную. У наш час цікавасць да прадметаў ручной працы вяртаецца, і, дзякуючы такім майстрам як Уладзімір Квашко, мы можам убачыць як адраджаецца тэхніка ручной набіванкі.

У раённым Доме рамёстваў новы напрамак асвойваюць крыху больш за год. За гэты час вырабаў назбіралася на цэлую калекцыю. Усе яны, а гэта 10 хустак і 7 рушнікоў, прадстаўлены на выставе “Колеры жыцця”, што адкрылася ў Доме рамёстваў. Пачатак збору паклаў аўтэнтычны набіваны рушнік, які майстрам перадала жыхарка Сянна Ніна Мяцеліца. Па словах дырэктара ўстановы Вольгі Квашко, рушнік датаваны першай паловай ХХ стагоддзя і паходзіць з вёскі Ладзікава.

Адраджэннем набойкі займаецца майстар Дома рамёстваў Уладзімір Квашко (на здымку). З гэтым відам народных промыслаў ён пазнаёміўся яшчэ ў маладосці, калі працаваў мастакоў ва Украіне. Там набойка мела асаблівую папулярнасць. Сакрэты рамяства пазнаваў ад старых майстроў, якія яшчэ да вайны працавалі ў рамесных арцелях. Уладзімір працуе пераважна ў тэхніцы верхавой набойкі, калі малюнак на ўжо афарбаваную тканіну наносіцца з дапамогай дошчачкі з разным узорам. Менавіта гэта разнавіднасць набойкі была распаўсюджана на Сенненшчыне. Сёння для набойкі выкарыстоўваюцца фарбы для тканіны, а раней, расказвае майстар, у ход ішлі сажа, сок крапівы, бурака, пазней — алейныя фарбы. Але самы трывалы сродак — тыпаграфскія фарбы. Ніякай хіміяй іх не выведзеш, праверана асабіста Уладзірам Квашко. Майстар сам прыдумвае ўзоры, выразае іх на дошчачках. Гледзячы на яго вырабы, дакладна можна сказаць рука ў майстра набіта на гэтай справе. Невыпадкова Сянно цяпер задае моду ў мастатцве набіванкі. Актыўна асвойваюць яго таксама ў Гарадку, Лёзне. У кожнага Дома рамёства — свой стыль. На Гарадоччыне, напрыклад, замест разьбянога ўзора выкарыстоўваюць металічны (тонкімі пласцінамі і цвікамі, набітымі ў дошку).

Папулярнасць набойкі абумоўлена яе даступнасцю, прастатой вырабу і адначасова эфектнасцю. Ва ўстанову, дарэчы, ужо паступілі першыя заказы на выраб набіваных хустак. Але можна пайсці больш цікавым шляхам і навучыцца самому рабіць такую прыгажосць. У раённым доме рамёстваў гатовы дапамагчы асвоіць гэтае і іншыя віды дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва і дарослым, і дзецям. У планах сенненскіх майстроў правесці адкрыты майстар-клас па набіванцы, каб пазнаёміць з ёй як мага больш людзей.

Вольга БАНДАРЭВІЧ.

Фота аўтара.